زیلو
زیلو
زیلو یکی از دست‌بافته‌های اصیل است که علیرغم سادگی از تکنولوژی بافت ویژه‌ای برخوردار است. این هنر – صنعت قرن‌هاست که در ایران و خصوصاً مناطق کویری آن رواج دارد. ماهیت پنبه‌ای زیلو و ظاهر ساده و بی‌تکلف آن، زیلو را به فرشی ایده‌آل برای مناطق کویری و مساجد و عبادتگاه‌ها تبدیل نموده است.
نقوش مورد استفاده در زیلو زائیده ذهن خلاق بافندگان آنست که از در هم آمیختن اشکال هندسی ایجاد شده است. از مهم ترین نقشه‌ها‌‌ی زیلو بافی می توان به نقش با فتوک، گچ کینه، والنگ، گره، بند رومی، زنجیروک، پرته توره و هشت پر اشاره کرد.
محصولات نساجی ما
زیلو
امکانات ارتباطی کامل به شرکت های فعال در ایران و تجارت بین المللی خدمات ارائه می دهد
زيلو زيراندازي ساده، بی‌تکلف، بادوام، خنك و بهداشتي است كه تار و پودش از پنبه تشكيل يافته است و یکی از زیباترین دستبافت‌ها‌‌ی ایرانی است که علیرغم پیشینه درخشان آن متأسفانه رفته‌رفته جایگاه اولیه خود را ازدست‌داده و در حال حاضر استادان آن از تعداد انگشتان دو دست تجاوز نمی‌کنند. پیشینه‌ی بافت زیلو را بین 500 تا 700 سال برآورد کرده‌اند و خاستگاه آن به‌یقین مناطق کویری ایران و شهرستان ميبد در استان يزد بوده است.
زیلو در نقش و بافت شباهت بسیاری به حصیر دارد و همانند حصیر یکی از موارد استفاده آن در مساجد، مصلی و اماکن متبرکه است. کارشناسان احتمال می‌‌دهند که زیلوبافی تکامل شیوه بافت حصیر باشد یا اینکه بافندگان آن از شیوه بافت حصیر بهره برده‌اند. به هرحال زیلو از کهن‌ترین فراورده‌های دست بافته است که دیرینگی آن را پیش از برآمدن اسلام می‌‌دانند. اما در این نکته که خاستگاه این نوع بافته و محل شکل‌گیری آن کجا است، اختلاف نظرهای بسیاری وجود دارد. بافت زیلو قرن‌ها قبل از اسلام رایج بوده، چرا که شواهد موجود نشان می‌دهد در قرون اولیه اسلامی زیلو جزء فرش‌های شناخته شده بود و بافت آن در بیشتر مناطق پهناور ایران رواج داشت؛ بویژه آنکه زیلو کاربرد فراوانی در اماکن مذهبی داشت و از طرفی می‌توان گفت نام آن با بناهای مذهبی گره خورده بود. علیرغم استفاده فراوان از این دستبافته در قرن‌ها و دهه‌های گذشته متأسفانه رواج زیراندازهای مصنوعی در دهه‌های اخیر زیلو و هنر زیلوبافی را در آستانه نابودی قرار داد و حیات آن را محدود به شهر تاریخی میبد و تعداد انگشت‌شماری از اساتید زیلوباف نمود. خوشبختانه اقدامات انجام شده در دهه‌های 1380 و 1390 به این هنر – صنعت جانی دوباره بخشید و میبد را به عنوان پایگاه زیلوبافی در ایران مطرح و آن را در سال 2018 به عنوان شهر جهانی زیلو مطرح نمود. این صنعت در دهه های گذشته رکود نفس گیری را تجربه کرد و در رقابت با زیراندازهای مدرن دوران سخت و دشواری را پشت سرگذاشت به گونه‌ای که تعداد استادکاران آن به کمتر از 10 نفر رسید و حیات آن به شهر میبد محدود شد. با رونق دوباره این هنر اصیل، در حال حاضر شهر میبد واقع در استان یزد مهمترین تولیدکننده‌ی این زیرانداز محسوب می‌شود. اين دست‌بافت زيبا، خاص مناطق حاشيه كويری است. اين فرش با نوع زندگی مردم منطقه تطابق دارد و بخشی از اعتقادات مذهبی، تاريخ، معماری ، طبيعت و گويش مردم اين نواحی نيز، بر تار و پود آن نقش بسته است. قديمی‌ترين و درعین‌حال نفيس‌ترين زيلوهای ميبد، به قرن دوازدهم هـ . ق تعلق دارد و بر روی آن بیست و چهار سجاده طراحی‌شده است. در مجموع رنگ‌های آن با اندكی اختلاف، يكسان و چشم‌نواز است. در حاشيه اين زيلو، نام واقف و تاريخ 1188 هـ . ق نقش شده است.
مواد خام زیلو نخ و پنبه است که در سال‌های گذشته در محل کشت و توسط دستگاه‌های نخ ریسی دستی ریسیده می‌‌شد. این نخ در اصطلاح «نخ رسمی» نام داشت و زیلویی که با آن بافته می‌‌شد دارای ظرافت کمتری بود اما استحکام بیشتری داشت. از دهه 40 به بعد، پس از تأسیس کارخانجات متعدد نخ‌ریسی در شهرستان یزد، استفاده از نخ‌های کارخانه‌ای رواج یافت. در گویش محلی تار و پود زیلو را تونه و پوکار می‌گویند. تونه نیازی به رنگ‌آمیزی ندارد ولی برای استحکام بیشتر باید تابیده شود. برای بافت زیلو حداقل 2 نفر لازم است که یک نفر استاد و دیگری شاگرد یا پنجه زن است. کار استاد نقش انداختن و پود کشیدن است. با ورود فن‌آوری جدید به عرصه جهانی، رونق زیلو از میان رفته است؛ درحالی‌که این زیرانداز به‌طور كامل از نخ خالص تهیه‌شده و افرادی با حساسیت پوستی با استفاده از آن، می توانند بی‌اینكه سلامتی خود را به مخاطره اندازند از قالی‌های پشمی که سبب بروز بیماری‌های دستگاه تنفسی می‌شوند، به دور باشند.
زيلو به عنوان فرش سلامت معرفي مي‌شود. اين دست بافته سنتي تنها دست بافته‌ای است كه تماماً با گياه تهيه می‌گردد. مهمترین ویژگی زيلو گياهي بودن آن است، گياه نرم پنبه جزء مواد اوليه زيلو است كه تمام خواص پنبه را در اين دستبافته مي‌گنجاند و همراه با گياهان ديگر همچون رناس ، نيل و اسپرك رنگ‌هاي متنوعي را به خود مي‌گيرد و زيلو را به معرض نمايش قرار می‌دهد. زيلو اكتريسته ساكن ايجاد نمي‌كند و مي‌توان به جرات بيان كرد كه الكتريسته ساكن موجود در زيلو صفر می‌باشد. همان‌طور كه مي‌دانيم بار الكتريكي به‌صورت الكتريسته ساكن در بدن ذخيره شده و به بدن آسيب ميزند. الكتريسته ساكن بيشتر در الياف پلاستيكي ايجاد می‌گردد ولي زيلو به دليل طبيعي بودن و پنبه‌ای بودنش الكتريسته ساكن ايجاد نمي‌كند از اين رو براي بدن هيچ ضرري نداشته و پزشكان استفاده از آن را توصيه می‌نمایند. زيلو ذرات معلق در هوا ايجاد نكرده به دليل نداشتن پرز و خامه از این‌رو به دستگاه تنفسي بدن آسيب نمی‌رساند و پزشكان استفاده از آن را براي كودكان و بيماران تنفسي توصيه می‌کنند. زيلو به دليل اينكه گياهي است، استفاده از آن حساسيت پوستي ايجاد نكرده و سال‌ها استفاده از آن به دليل مواد سلولزي موجود در خود هيچ گونه عوارض پوستي در بدن انسان به وجود نمی‌آورد.
زیلوبافی به‌عنوان يك ورزش سخت محسوب می‌گردد. بافنده در حين بافت مدام در حال رفت و برگشت در عرض زيلو می‌باشد و به‌صورت پی‌درپی با كَلي و كمونه‌ها بازي كرده و آن‌ها را جابه‌جا مي‌كند كه اين كار به‌عنوان يك ورزش سخت به‌حساب آمده و به همين دليل زیلوبافان بدن سالم و تندرستي دارند. از ديگر فوايد زيلو اين است كه به طبيعت باز می‌گردد و پس از كهنه شدن و غیرقابل استفاده شدن در گودالي در كنار گياهان چال مي‌شده‌اند تا به‌عنوان كود گياهي براي بقيه گياهان مورداستفاده قرار بگيرند.